Fyrr á dögum allt frá því að Víkingarnir fóru að fara út á opið haf hefur sigling á norðlægum slóðum verið erfið. Sólin,tunglið og stjörnurnar sem voru aðalleiðsögu tæki þess tíma voru oft hulin skýjum regni snjóbyl og þoku Svo kom seguláttavitinn sem heldur létti mönnum störfin við siglingarnar. En hann hafði sína annmarka. hlutar úr skrokk og farmi gátu skekkt hann. Menn þurftu að leiðrétta hann eftir sólinni eða landmiðum sem þekkt voru. Í dag er þetta allt miklu auðveldara og á engan hátt sambærilegt. Með tilkomu gerfihnatta sem hringsóla yfir höfði okkar allan sólarhringinn

"Norður ameríkuleiðin" eins og hún var kölluð

                                                                                                      © Handels- og Søfartsmuseets.dk

Og þrátt fyrir alla tæknina eru skip enn að stranda. Höfum við nýlegt dæmi hérlendis um það Fyrir hundrað árum þá var það sextantinn,sjóúrið,vegmælirinn og (stundum óútreiknanlegur) seguláttaviti sem menn höðu sér til halds og traust við staðarákvarðanir. Á björtum og sólríkum dögum gekk þetta vel. En í náttmyrkri auk áðurnefndra anmarka gat það verið erfitt. Og gat það verið hipsum haps oftar en gömlu mennirnir vildu viðurkenna. Þá kom hin dýrmæta "reynsla" líka við sögu. Menn lærðu á siglingaleiðir strauma þar og afdriftir og á skipin sín. En svo fór eitthvað úrskeiðis og slysið skeði.Titanic-slysið var stórt en ekki það fyrsta og ekki það síðasta sem skeði.Svo lengi sem mennirnir hafa siglt á hinum sjö höfin hafa þau skeð stór og smá.

DS NORGE

                                                                                              © Handels- og Søfartsmuseets.dk

Sum komist í "Sögubækurnar" og verið kvikmynduð. Önnur lifað á vörum þeirra þjóða sem við sögu komu.Jafnvel orðið að yrkisefni ljóðskálda . Mörg af þeim stæðstu mætt kalla"hamfarir" (katastrofe) Og þau áttu margt sameiginlegt.T.d hámark óheppninnar,vantaði góðan útbúnað m.a björgunarbáta Og svo virkilega slæm stjórn á aðstæðum.

Rockall.

                                                                                       Mynd af "Netinu" © óþekktur

Úr einu af farþegarými NORGE

                                                                                         © Handels- og Søfartsmuseets.dk

En lítið er nú  heilagt við það Á flestum kortum var  þetta rif bara merkt eins og nálarauga. Það varð að hafa sérstakri kort af svæðinu,til að geta séð þetta betur. Samt jafnvel á slíkum kortum, var erfitt að sjá dýpistöluna 1.4 í læsilegri stærð Hér á eftir er frásögn af strandi DS NORGE  Þar sem skipstjórinn  Valdemar Johannes Gundel valdi Pentlandsfjörðinn í slæmu skyggni og án þess að hafa nokkra landsýn.Þetta skeði þriðjudaginn 28 júni 1904 þokukenndan morgun.um kl 0745 Um borð voru 727 farþegar og 68 áhafnarmeðlimi. Grundel taldi skipið vera komið vel S fyrir Rockall og setti stefnuna vestur. En lenti á St Helen rifinu.Margir af hinum 727 farþegum stóðu undrandi á dekkinu í fyrstu Síða brast á alsherjar hræðsla. Einn af stýrimönnunum reyndi að brjótast gegn um mannþröngina. Fólkið togaði í hann og spurði: Hvað er að? Hvað er að ske? Stýrimaðurinn þagði og reif sig lausan. Hann komst uppp á bátadekkið þar sem menn voru í óðaönna að sjósetja björgunarbáta. Þar úði og grúði af dauðhræddu fólki sem engin vegur var að hafa hemil á.

Valdemar Johannes Gundel  skipstjóri á sínum stað
 
                                                                                                © Handels- og Søfartsmuseets.dk

Sumt af fólkinu hafði orðið sér út um lífbelti. En kunni ekkert að meðhöndla þau Og lífbelti fyrir börn voru ekki til Sumt af fólkinu komst í björgunarbáta sem komust klakklaut í sjóinn En í marga af þeim ruddist svo mikið af fólki að þeir slitnuðu niður öðrumeginn og fólkið hrapaði í sjóinn 20  -30 mínútum síðar setti DS NORGE stefnuna til botns og með því 620 manns Farþegar og áhafnarnmeðlimir. Þessi sorgartíðindi snertu fólk frá Hammerfest í norðri til  Kristiansand í suðri Frá  Skudenes í vestri til Trysil í austri "Konur og börn fyrst" hljóðaði skipun  Gundels.En aðeins 167,143 farþegar (16 konur 36 börn og 91 karlmaður) og 24 af áhöfninni björguðust

Slysið

                                                                                        © Handels- og Søfartsmuseets.dk

En eins og einhvert kraftaverk var Gundel sjálfur meðal þeirra. Hann hafði að vísu eins og skipstjóra sæmir staðai á brúarvægnum þegar skipið sökk .Og sokkið með því af haffletinum. En þegar hafið hafði lugt sig um skip og menn (sem höfðu ætlað sér betra líf vestanhafs) hafði honum skotið upp og klukkutíma seinna var honum ásamt einum af vélstjórum skipsins bjargað um borð í einn af björgunarbátnum Sjópróf voru haldin og út frá þeim höfðað skaðabótamál á hendur Gundel skipsstjóra og  De Forenede Dampskibsselskaber (DFDS). Á sjálfan affangadag jóla 1904 féll dómurinn Útgerðin og Gundel skipstjóri voru sýknuð af öllum ákærum Hvað Madvik dómari fékk í jólagjöf frá útgerðinni veit "Sagan" ekki En margir giskuðu á að undir jólatré hans hafi legið að minnsta kosti 30 silfurpeningar

DS NORGE

                                                                                © Handels- og Søfartsmuseets.dk